Ti Ra Mi Mu!

De Finse manier waarbij je het leren niet moe wordt. Over leren leren,  het leren van het geleerde en het aangeleerde leren leren toepassen in je dagelijkse leren…………..daar kunnen we nog wat van leren!

Astrid Verheij-Sentjens

Draait het nu om het leren van de docent, het leren van de leerling, het leren leren van de docent of om het leren leren van de leerling? Je zou het spoor bijster raken.

Een, twee , drie, vier….er is van alles te ontrafelen hier!

Na het bezoeken van de verschillende scholen, met de daarbij behorende toespraken, lezingen en workshops begon het al aardig te gonzen in ons hoofd. Al die input van theorie, de praktijkervaringen en de verhalen van zowel docenten als leerlingen maakte dat ons hoofd letterlijk en figuurlijk overspoeld werd met indrukken en informatie. De slogan: “kijken, ervaren en niet oordelen” begon ietwat op de achtergrond te raken. Want, we zagen heel veel, en heel veel niet,  en hou dan die ‘open mindset’ maar eens vast, want je probeert enorm orde te scheppen in de theoretische chaos in je hoofd. 

Op weg naar het hotel bleek, in het eerste koffietentje waar we, zonder dat daar enige vorm van overleg voor nodig was,  alle zes eensgezind en doelgericht naar binnen stapten, dat de theorie perfect in de praktijk toegepast kon worden. Geheel spontaan kwam er een stukje theorie tot leven terwijl de cafeïne rustig door onze aderen stroomde en ons voorzag van dat ene essentiële stukje dat we nou net nog even nodig hadden (voor een enkeling voldeed de magische kracht van cacao ook blijkbaar). Er van uitgaande dat ze er in Finland prat op gaan dat het ultieme leren binnen een cirkel van drie dialogen gaat (Trialogical learning) paste dit dus prima in dat plaatje. Vanuit de monoloog, met als metafoor het kopje koffie, (we dachten ieder voor zich dat we een enorme behoefte aan cafeïne hadden), werd deze behoefte in een vorm van dialoog (in dit geval een sixa-loog)  gedeeld en werd er met elkaar gecommuniceerd, geëvalueerd, van gedachten  gewisseld,  gespiegeld en werden er concrete nieuwe weerslagen gemaakt van onze ervaringen (de trialoog). De helft van de groep gebruikte daarvoor technische hulpmiddelen  (ICT als mediator!), van iPads en laptops tot het vinden van essentiële achtergrondinformatie en gewone feitjes (iedere groep heeft een fanatieke ‘app gadget groupie’ nodig………al was het maar om Finse toespraken letterlijk te vertalen in het Nederlands). Wij waren uiteraard van alle markten thuis en hebben onze Nederlandse cultuur spontaan gematcht met de Finse cultuur.

Het leerproces en het leren van de leerling staat in Finland centraal en het voor ons schoolsysteem vanzelfsprekende doelgerichte en oplossingsgerichte karakter bracht ons daardoor soms in verwarring. Kijkend met onze eigen onderwijsbril op moesten we daarom soms best scherpstellen. Er hing een heerlijke rust in de scholen (er is denk ik een aangeboren maximum op het stemvolume) en leerlingen schuifelden (letterlijk) op kousenvoetjes door de, enorm luxueus ingerichte educatieve en van alle gemakken voorziene, super gefaciliteerde(!) stimulerende ruimtes. Het feit dat Finnen vanuit een gezamenlijk gedragen waarde voor het respectvol omgaan en samenwerken met je medemens leven is in alle lagen van het onderwijs te voelen en terug te vinden. Vanuit ons, meer individueel ingestelde perspectief, was dat best een bijzondere gewaarwording.

Het ‘trialogische’ aspect werd ’s avonds met name toegepast tijdens, zeer effectieve, ‘werkbesprekingen’, waarbij allerlei nieuwe vaardigheden en kennis werd opgedaan. Zo is Duitsland blijkbaar het beste land om chocomelk te ‘hamsteren’, maak je jus prima zelf (vergeet de bloem niet) en hoor je een week in te calculeren om je kalkoen in liters appelsap te marineren. Verder is het Finse bier (bijna) net zo lekker als die van ons eigen bierbrouwertje uit Gorinchem, en  hebben we ontdekt dat we best een gedegen beslissing kunnen nemen en hele erge dure wijn kunnen bestellen die dan toevallig ook nog tot de beste 3% van de wereld behoord (over excellentie gesproken….).

En elke keer waren de tevreden, extatische gezichtsuitdrukkingen met de daarbij behorende uitingen van genoegen, tijdens het eten van de perfecte Tiramisu (of cheesecake of……),  een perfecte reflectie van weer een geslaagde bespreking. 

Na al deze Finse onderdompelingen en culturele verassingen is het moment gekomen dat we onze koffers weer gaan pakken. Wat laten we achter en wat nemen we mee? Daar kunnen we nog even lekker op broeden in het vliegtuig….voor of na een dutje, want al die indrukken maken ons tevreden maar ook moe. Ti Ra Mi Moe!

Wilma!

Een van de kernwoorden in het Finse onderwijs is 'samen'. Dat betekent ook dat de leerlingen tot hun 16e allemaal hetzelfde onderwijs volgen: Finnish basic education. Daarbij gaan ze in principe naar de school die het dichtst bij hun huis ligt. De eerste 5 jaar in de ‘primary’ afdeling, daarna gaan ze naar de ‘secondary’. Wij zouden wellicht zeggen ‘onderbouw’ en ‘bovenbouw’. Daarna kiezen leerlingen uit twee routes: meer beroepsgericht ‘vocational’ of meer academisch gericht ‘upper secondary’. 

Vandaag waren wij in Espoo, een voorstad van Helsinki en qua grootte de tweede stad van Finland. Het onderwijs in Finland is zo georganiseerd dat in ieder geval al het funderend onderwijs wordt verzorgd door scholen die door de regio of het stadsbestuur worden bestuurd en betaald. Voor de 33.000 leerlingen in Espoo zijn er 82 scholen voor het basis onderwijs en 11 upper secondary schools. Er is één mega school voor vocational onderwijs. 

Wij bezochten Pohjois-Tapiola Upper Secondary School. Alleen al qua huisvesting is dit een bijzondere school, ze zitten sinds afgelopen zomer tijdelijk in een oud kantoorpand van Nokia en het bedrijf dat Angry Birds op de markt brengt. Dat betekent bijvoorbeeld dat er geen standaard lokalen zijn. Een flink deel van de ruimtes waar les wordt gegeven zijn slechts door een gordijn of vouwwand gescheiden van de centrale gang en vides. Verspreid over twee verdiepingen zijn studieplekken gecreëerd. Het geheel ademt meer de sfeer uit van een HBO of universiteit. Praktikumlokalen heeft men niet, daarvoor wijkt men uit naar de Aalto universiteit waar mee veel mee samenwerkt. In het deel van de stad waar de school staat bouwt de gemeente een soort van ‘kennis campus’ waar naast deze school ook de universiteit een reeks locaties krijgt. 

Pohjois-Tapiola focust op twee opleidingen: drama en (moderne) media. En heeft een grote reputatie. Dat leidt er toe dat er afgelopen jaar 1.200 aanmeldingen voor de 145 beschikbare plaatsen in leerjaar 1 waren. Je wordt toegelaten op basis van het cijfer dat je haalt voor de eindtoets van het Finse basisonderwijs. Dat moet voor deze school behoorlijk hoog zijn.

ICT wordt er volop ingezet. Leerlingen, die in upper secondary zelf hun boeken en overige leermiddelen moeten betalen, krijgen de keuze uit het kopen van hun boeken als e-boek of als gewoon papieren boek. De digitale leermiddelen variëren van platte e-books tot een volledig adaptieve digitale omgeving voor Wiskunde. Opvallend daarbij was dat over Wiskunde werd gemeld dat leerlingen zelf kunnen kiezen van welke docent en daarmee op welke manier zij Wiskunde willen krijgen. Of van de docent die leerlingen grotendeels zelfstandig met adaptieve software laat werken of van een docent die juist erg veel uitlegt en veel begeleiding geeft. Op deze school past het systeem zich dus aan naar wat de leerling vraagt/nodig heeft. Dat vraagt om veel flexibiliteit.

Leerlingen nemen of hun eigen laptop mee of lenen er een van de school. Deze week was een testweek waarin een periode werd afgesloten. Die test mogen de leerlingen op hun eigen laptop maken. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van Abitti. De docent zet in Abitti de test klaar en zet die op een bepaald moment open. De leerling krijgt een USB stick met een speciale versie van het besturingssysteem Linux en start daar zijn laptop mee op. Vanaf dat moment kan de leerling zijn eigen programma’s niet meer gebruiken en alleen nog maar werken in een afgesloten omgeving voor het maken van de test. De school maakt geen gebruik van software om mee te kijken met wat de leerling op zijn laptop doet. Alles draait om vertrouwen.

Het curriculum is opgedeeld in een aantal verplichtte en een aantal optionele delen. De leerlingen volgen het eerste jaar een soort basisprogramma. Al heel snel krijgen zij gesprekken met counselors om te bepalen naar welk type opleiding zij toe willen. Op basis daarvan kiezen de leerlingen zelf de vakken en cursussen die zij willen gaan volgen. Iedere zeven weken stellen zij zo een eigen uniek lesprogramma op. Wordt een cursus niet op hun eigen school gegeven? Dan kunnen ze die volgen op een andere upper secondary in Espoo of aan de Aalto Universiteit. Het kiezen van een goed programma is van belang om de toelatingstoets te kunnen halen voor de gewenste opleiding. In die zin lijkt het systeem erg op het werken met profielen in de bovenbouw. Alleen hebben de leerlingen veel meer vrijheid om zelf vakken te kiezen.

En Wilma? Wilma is de naam van de software dat door alle upper secondary scholen in Espoo wordt gebruikt als digitaal platform voor het sturen van berichten, het plaatsen van huiswerk/opdrachten en het is de plek waar leerlingen hun programmakeuzes maken en doorgeven. Ze stellen hierin hun eigen rooster samen.

Moi (2)

“Moi!”,

over reizen en ontdekken, over begroetingen, ontmoetingen en culturele verschillen.

Volgens Astrid Verheij Sentjens

Daar gingen we dan op dinsdagmorgen vroeg, bepakt en bezakt op weg naar Finland. Reeds voor het prille ochtendgloren bleken de eerste man-vrouw verschillen zich reeds te openbaren. De dames van de groep worstelden (de een wat gracieuzer dan de ander..) zich met de koffers uit de auto (bestuurd door een manspersoon die zich reeds in de auto verbaasde om de ge(zus)terlijk gedeelde  vrouwelijke uitingen rondom het stressvol organiseren en andere reis-gerelateerde zaken die invloed hadden op (het gebrek aan) nachtrust. De heren stonden, helemaal fris en fruitig, en vooral uitgerust, te wachten op de schipholtaxi. De ‘dames reiziger’ hadden nauwelijks een oog dicht gedaan uit angst voor het eventuele disfunctioneren van de wekker en tientallen andere redenen die ervoor zouden kunnen zorgen dat de reis reeds voor het bereiken van Schiphol voortijdig zou stranden. De heren hadden gewoon hun koffer gepakt, hun wekker gezet en hadden hoogstens ietwat teleurgesteld geconstateerd dat het “al “ half vijf was toen de wekker afging. “Moi”, zoals twaalf uur later zou blijken is het Finse “Slang” voor  Hé!, Hallo! Hoe gaat het? en op zijn ‘Hollands’ dus voor goedemorgen! En zo begon de reis, die gelukkig verder gewoon helemaal op rolletjes nou ja, (op wolkjes) verliep, met hier en daar een kleine turbulente oprisping.

Maar ja, je bent toch in het buitenland.

Nadat we aangekomen waren in ons hotel werden we als snel met onze collega-reizigers (waarmee we slechts oppervlakkig kennismaakten), binnen de setting van een professioneel opgezette, interactieve,  onderwijslezing en presentatie, met de neuzen één kant opgestuurd over het Finse onderwijssysteem en andere relevante zaken. Naast de inhoudelijke, organisatorische-, politieke-, didactische -en pedagogische aspecten waren er uiteraard ook een paar luchtige items die onze aandacht verdienden! De Finse taal leent zich namelijk bij uitstek voor het volstrekt niet kunnen interpreteren van welke fonetische uitspraak dan ook! De gemiddelde uitdrukking of keelklank eindigt op”-Åĥ”, en er zijn zoveel meer medeklinkers te vinden in het gemiddelde, willekeurige, woord dat er voor ons dus geen touw aan vast te knopen is! Gelukkig werden er ons dan ook door onze onderwijsexpert drie Finse woorden beloofd die essentieel zouden zijn voor de eerste survival in het Finse buitenland.

Zoals reeds in de inleiding benoemd was daar de algemene begroeting: ”Moi”, blijkbaar toepasbaar in elke situatie. Dus als goed opgevoede Nederlander (die iedereen gewoon begroet) begroet je mensen ’s morgens op weg naar het ontbijt. Neem daarbij in ogenschouw dat je niet zeker weet of de bezoeker in jouw lift ook daadwerkelijk lid is van jouw groepje!( bedenk even dat het hotel 4 liften heeft en het hotel uit 16 verdiepingen bestaat).  Kortom, je weet niet zeker of je direct alle 36 collega’s herkend (laat staan kent) en dat het dus qua begroeting soms ietwat verwarrend kan zijn. Je neemt dus het zekere voor het onzekere en roept te pas, en te onpas:  “Moi!” Een natuurlijke selectie volgt dan vanzelf (In paniek kijkende “vreemden” die snel via de glazen liftwand naar buiten kijken (elk contact mijdend )), nadat ze je volledig genegeerd hebben. Dus neem je al snel het zekere voor het onzekere…scannen…….inschatten…..een  bescheiden “moi”’: of een :, of “goede” Moi”…op z’n Hollands. Of….. je kijkt zelf ook even uit het raam………ook ‘mooi’,………………..een stukje bezinning!!!

Daarnaast  was er het magische woord ‘Kippy’ wat “proost” betekent, wat op z’n minst  opmerkelijk is, aangezien het prijsniveau voor één drankje waarvoor en waarop je proost dusdanig hoog ligt dat ’t, in mijn optiek niet tot de primaire woorden zou bestaan! Laat staan dat je er op zou proosten!

Enfin, nadat we de volgende dag de heerlijke frisse , met sneeuw doordrenkte buitenlucht, achter ons gelaten hebben zijn we met elkaar, vol enthousiasme op weg gegaan naar de lerarenopleiding. Vol van al onze verwachtingen, leerdoelen en leervragen hebben we daar een hele ochtend mogen meedraaien en meekijken. ’s Middags hebben we op universitair niveau mogen profiteren van de bijzonderheden van het Finse onderwijs. De eerste dag, waarbij niet alleen wij, maar ook onze individuele leerdoelen centraal stonden. Met onze Hollandse petje op, maar toch met een open ‘Mind”.

Tot nu toe is de week dus goed van start gegaan.

Maar een goede verstaander heeft vaak aan een woord al genoeg! Want zoals in inleiding reeds benoemd was er sprake van een drie-eenheid! Niet alleen “Moi”, maar ook de culturele verschillen waren blijkbaar van belang! Zoals theoretisch gezien de leerling, ouder en de leraar centraal staan, werden ons drie woorden geleerd….

Zoals reeds in het begin aangestipt zou er sprake zijn van drie, onmisbare, woorden…en   jullie hebben zeker het derde woord gemist, namelijk ”Kaphe” … Nou wij begrijpen inmiddels dat dat woord (uiteraard fonetisch opgeschreven.) niet voor niks gemist is tijdens de instructie. Het is het Finse woord voor koffie! Na wat afkickverschijnselen (op groeps- en op individueel niveau) (te denken valt aan gaperige, glazige, afwezige en ietwat slaperig aandoende personen) is gebleken dat bij de begroeting:  “Moi” het niet gebruikelijk is om koffie en thee te serveren …op welk moment van de dag dan ook! Toch nog een cultureel verschil gevonden, want bij ons wordt de begroeting : “Moi!” over het algemeen gevolgd met de vraag : “Wil je een kopje koffie of thee?” Ben benieuwd hoelang het duurt voordat wij dit plekje op de ranglijst terugveroveren!